OUTONO OU O RAPTO DE PROSERPINA

“Os antigos relacionan autumnus, con augere (acrecentar); así P.F. 21, 27: autumnum quidam dictum existimant quod tunc maxime augeantur hominum opes, coactis agrorum fructibus” [Hai quen pensa que o outono recibe ese nome porque, despois da colleita, os homes se enriquecen]

Esta é a folla

que na fronda da tristura mesta

en terra de Bea proclama en plátanos da triste estrada,

en ouros opulentos dos bacelos,

en carballas cobrizas como arxila tremente

o outono, o outono despacioso como unha cobra

de luz  peneirada.

X.L.MÉNDEZ FERRÍN

O mito, explicación dunha realidade natural 

Cando Orión e Sirio  cheguen á mitade do ceo e a Aurora de rosados dedos poida  ver a  Arturo, entón, Perses, vendima e leva para casa todos os acios de uvas. Déixaos o sol dez día e dez noites e cinco á sombra. Ó sexto verque nas xarras o regalo do ledo Dioniso.

HESÍODO, Os Traballos e os Días

No outono, a seiva das árbores descende ás raíces, baixo terra, e permanece alí durante a metade do ano para ascender na primavera durante un segundo período de seis meses. Para explicar este fenómeno constatable, os antigos gregos recurriron  a un mito segundo o cal unha rapaza, chamada Core, filla de Deméter, fora raptada por Hades, o deus da morte.

“Hai un lugar nun val sombrío, humedecido polas pingas da auga dunha alta fervenza, alí xuntáranse todas as cores  que regala a natureza e a terra resprandecía coas tonalidades de flores variadas. Cando Proserpina descobre o lugar, di:

– Vide, compañeiras, vaiamos a encher o colo de flores e traérnolas.  

Unha enche os canastros de bimbio, outra o regazo, outra os pregues amplos do mandil. Aquela repañaba caléndulas,  aqueloutra preocupábase das violetas, a de maís alá cortaba coa uña o talo das mapoulas. A estas retíñaas o xacinto;  a estoutras demorábaas o amaranto; unhas prefiren o tomiño, outras, o romeu, outras, o meliloto. Recolleron moitísimas rosas e flores sen nome; ela, pola súa parte, escolleu delicados azafráns e lirios brancos. Plutón viuna, e, nada máis vela, raptouna lixeiro, transportándoa ó seu reino, baixo as augas verdemariñas.”                             

(OVIDIO, Fastos, IV, 428 e ss.)

TESMOFORIAS

OS ABRAZOS DA MULLER MADURA

 

Adaptación de OVIDIO, Ars amandi, II, 638-696

Se hai alguén nesta terra que  non coñeza as artes do amor, que me lea, e unha vez instruido, ame. Con arte debe Amor ser gobernado. Ovidio, Ars Amandi, I, 1 e ss.

Hoxe proclamamos a bombo e prato a nosas aventuras nocturnas e págase ben só por poder falar delas. Algúns inventan historias que, se fosen verdade, negarían. Pola miña parte vou confesar dunha maneira un tanto velada mesmo os amores non inventados e así quedan a cuberto con inquebrantable lealdade ocultos enganos.

Fai como que non te das de conta dos principais defectos. ¡Que ben lles foi a moitos o disimulalos! Nunca o que tiña alas nos pés lle botou na cara a Andrómeda a cor da súa pel. Andrómaca pareceulles a todos un pouquiño máis gordiña do que era moda, Héctor foi o único que a considerou perfecta. Tes que te habituar ó que non che agrada, acabarás aturándoo. O paso do tempo pole e disimula todos os defectos do corpo, mais o amor que empeza  percíbeo todo. 

Pero os defectos pódense dulcificar con eufemismos: chámalle morena á que ten o sangue negro como o piche, se ten ollo virollo que sexa mellor Venus, se é de ollos amarelos fálalle do seu parecido con Minerva, chámalle esvelta a que de delgada desfalece. Di que a miuda é axil e recha a gorda. Quero dicir, tapa o defecto coa virtude máis relacionada.

Non lle preguntes pola idade nin quen gobernaba cando naceu, especialmente se xa non é unha mociña, e que xa tendo esgotado o mellor da súa vida empeza a recoller canas da almofada. ¡Mozos, esa idade, ou aínda maior, ten o seu proveito!

É un campo que vai dar froitos e un campo que hai que sementar. Mentres a idade e as forzas volo permitan non aforredes esforzos. Xa vos chegará con paso silencioso a  encorvada vellez. Fendede o mar cos remos e a terra co arado, tomade nas vosas mans guerreiras as armas de ferro, consagrade ás mulleres os vosos lombos, as vosas forzas e todas a vosas atencións. Isto é milicia e tamén  fai a un rico.

Pensa tamén que a esa idade as mulleres teñen máis experiencia práctica e a habilidade propia dunha artista. Elas compensan os danos do tempo con arte e fan todo o posible para no parecer vellas;  farán o amor de mil maneiras, según ti  desexes; ningún cadro debuxou tan rica variedade; nelas o pracer non se desperta con excitantes: o que satisface é que home e muller sexan activos por igual. Dame noxo o encontro que non libere ós dous. Dame noxo a muller que se deixa facer porque é necesario deixarse facer, pero está pensando na calceta. Non me gusta nada o pracer que se regala por obrigación. Non quero que ningunha muller cumpra conmigo un deber. A min agrádame escoitar palabras que me falen do seu gozo, e que me pida que me demore e que aguante, e ver os olliños vencidos da amada fóra das órbitas e que se desmaie  e que me prohiba que a volva tocar durante moito tempo. Estas bondades non llas concedeu a natureza á xuventude primeira, senón que chegan pasados os trinta e cinco (ou os cincuenta).

Os que teñan presa que beban mosto novo, para min unha botella de gran reserva que me escancie un viño exquisito. En calquera caso, se buscas unha Venus madura, se es un pouco perseverante gañarás unha magnifica recompensa.

Traducción de José M. Otero

O COFRE DA NOSTALXIA

Corría o setembro casi outonal do ano 1980, conducía o meu coche de A Coruña a Padrón, despois dun ano de opositor anacoreta afastado do mundo e das súas frívolas tentacións. No Instituto de Bacharelato C.J. Cela esperábanme adolescentes bachareles curiosos por ver se os clásicos de Grecia e Roma ían ser como sempre, una natureza morta nun museo tenebroso, ou se levaba comigo algún segredo que lles abrise ventanas a un mundo  novo e rico en experiencias.

Viaxaba con esa euforia que anega ós novatos, asubiando boleros; no C. J. Cela traballaban amigos que me acollerían ben, aqueles mesmos, xa é raro, que despois de moitos anos foron aínda mellores amigos e cos que vivín experiencias inolvidables, xente de pensamento libre e corazón desprendido ; a tiro de pedra de Santiago onde deixara pendentes moitas cousas que facer do meu traballo universitario e uns cantos soños; o destino era unha vez máis pródigo comigo, Vigo de camiño no horizonte,  a AP -9 e a ponte de Rande so unha liña discontinua no mapa e nos muros mil pintadas que agoiraban que a autopista rachaba Galiza. 

Á altura do Mesón do Bento deixei de asubiar, os boleros tiran moito do peito, e acendín a radio para tomar aire e cambiar de estilo, comezou a sonar un son, como un martilleo, inquietante, que me ecoaba moi de lonxe a Pink Floyd. Non puiden entender o título. No último ano a preocupación por resolver o futuro apartárame radicalmente das novidades do presente, nada de música, nada de tertulias, o xusto de literatura, e moito traballo espartano.

Os primeiros compases do helicóptero sobrevoando,  o martilleo obsesivo da batería, o punteo da guitarra rítmica sobrecollía e enmeigaba, quedei atrapado. Conseguín reter na memoria o ritmo, tampouco era difícil. Aquela mesma noite busquei con urxencia a un amigo que pinchaba nunha discoteca compostelana e fixen que escoitara mal que ben o que eu recordaba, deu un respingo como quen dá coa pedra filosofal e, con displicente prepotencia, dime: ¿por onde andas neno? Another brick in the wall, Pink Floyd: 

https://youtu.be/VZbM_MIz4RM

Souben por él que se viña pinchando desde finais do 1979  polo mundo adiante, pero para min aquel sonido era todo un descubrimento. Non tivera tempo nos pasados meses de enclaustramento para atender Radio 3, nin Los 40 Principales que comezaba, como emisora independente da cadena SER, a regalarnos a última música internacional as 24 horas.

Gustoume de inmediato, encandiloume, e non sabía ben a razón, o que non era normal, sempre fun desesperadamente lento na asimilación das novedades do rock;  aquel ritmo obsesivamente forte e contundente golpeaba no máis íntimo, era como un chamada de atención, insistente, firme, como se me dixese: escoita, escoita: Hey! Teachers! Leave them kids alone!  O meu inglés era entón moi pobre para entender a letra de oído, so Teachers e alone. Pero aquela letra algo gardaba de misterioso, sonaba a presaxio, a consello celestial, a chamada do destino. Aquí hay un aviso de orde cósmica, dixen para min. Conseguín, non sen esforzos, a letra, non había internet nin Google, leína como quen le un oráculo, sabendo que o que me ía dicir tiña moito de ominoso, e desde ese día fíxena miña cada setembro como guión vital do meu eterno retorno.

Chegou o tempo de comprar o disco, vinilo, que hoxe gardo na miña discoteca como ouro en pano. Cada setembro volve á miña vida, como volve a folla do calendario, Another brick in the wall regalándome a maxia que se garda nos comezos. Cada setembro significaba un ladrillo máis no muro dunha vida renovada para compartir con quen quixese entender que vivir é crear sin cesar, e ben sabe deus que foi moito o que creamos, un muro que veu a dar en plataforma para mirar o mundo desde arriba, para recoñecerse un mesmo e debuxar as liñas do futuro gracias as experiencias do pasado.

Hoxe xa non me sinto obrigado polas badaladas reiteradas dos setembros, pero volvo a escoitar con máxica devoción Another brick in the wall non para levantar o muro, máis ben para encher o cofre da nostalxia :

We don’t need no education
we don’t need no thought control
No dark sarcasm in the classroom
Teachers leave them kids alone
Hey! Teachers! Leave them kids alone!
All in all it’s just another brick in the wall.
All in all you’re just another brick in the wall.